ĐỘ TRỤ TRONG GD&T

Độ trụ là khoảng cách lớn nhất △ từ điểm cao nhất và điểm thấp nhất của hình trụ thực, khoảng cách giới hạn biên này chính là dung sai độ trụ

1. Định Nghĩa

Độ trụ là dung sai 3D mô tả hình dạng tổng thể của 1 khối trụ để đảm bảo bề mặt của đối tượng nằm trong 2 hình trụ đồng tâm. Các hình trụ này chạy dọc theo toàn bộ chiều dài của bề mặt thực, một ở bên trong và một ở bên ngoài, tạo ra một ranh giới hình trụ hoàn hảo xung quanh toàn bộ bề mặt của đối tượng, Giá trị này là khoảng cách hướng tâm giữa hai hình trụ đồng trục, người ta gọi là dung sai độ trụ.

Hình 1. Biểu diễn độ trụ

Độ trụ là khoảng cách lớn nhất △ từ điểm cao nhất và điểm thấp nhất của hình trụ thực, khoảng cách giới hạn biên này chính là dung sai độ trụ.

2. Độ Trụ Nằm Ở Đâu?

Độ trụ là dung sai 3D nằm trong nhóm dung sai hình dạng trong bảng dung sai hình học GD&T và không cần mặt chuẩn để so sánh.

Hình 2. Vị trí của độ trụ trong bảng dung sai hình học GD&T

3. Thể Hiện Độ Trụ Trên Bản Vẽ?

ASME đưa ra ví dụ minh họa để giải thích về độ trụ, đó là toàn bộ các điểm phải nằm trong vùng dung sai phải nằm trong 2 hình trụ trụ đồng tâm, khoảng cách giữa 2 hình trụ này là 0.25 như hình, lúc này độ trụ được xác định là 0.25 như hình 3.

Về mặt bản chất để đảm bảo hình dạng hình trụ của một đối tượng bằng cách xác định hai khía cạnh chính là độ tròn và độ thẳng của trục.

Hình 3. ASME giải thích về độ trụ trong bản vẽ

Lấy ví dụ về bản chất độ trụ giống như việc xếp 1 chồng đĩa; kích thước và sự liên kết của mỗi đĩa giúp chúng ta có thể giải thích hoạt động của dung sai hình trụ bằng cách xếp chồng đĩa.

Hình 4. Ví dụ minh họa thú vị cho độ trụ bằng việc xếp chồng đĩa

Việc kiểm soát độ trụ ngoài việc kiểm tra độ tròn của từng đĩa còn kiểm tra xem các đĩa có được xếp thẳng hàng hay không. Nếu thậm chí một trong các đĩa lệch quá nhiều về kích thước hoặc độ tròn so với các đĩa khác hoặc nó dịch chuyển sang một bên nhiều hơn mức cho phép, thì toàn bộ ngăn xếp sẽ không tuân thủ giới hạn dung sai.

Nếu thậm chí một trong các đĩa lệch quá nhiều về kích thước hoặc độ tròn so với các đĩa khác hoặc nó dịch chuyển sang một bên nhiều hơn mức cho phép, thì toàn bộ ngăn xếp sẽ không tuân thủ giới hạn dung sai.

4. So Sánh Giữa Dung Sai Kích Thước Truyền Thống Và Dung Sai Hình Học

Trường hợp hình trụ được kiểm soát bằng dung sai kích thước truyền thống, người ta phải kiểm soát chặt hơn vùng dung sai đường kính để đảm bảo rằng hình trụ nằm trong vùng dung sai 0.08 như hình 5.

Hình 5. Áp dụng dung sai kích thước như truyền thống

Nếu ta áp dụng dung sai hình học độ trụ, chúng cho phép mở rộng dung sai đường kính của hình trụ lớn hơn nhiều và kiểm soát tốt hơn toàn bộ chiều dài của trụ. Bây giờ phạm vi kích thước đường kính được mở rộng hơn nhiều miễn là đáp ứng được hình dạng độ trụ 0.08 như hình 6.

Hình 6. Áp dụng dung sai hình học độ trụ

5. Khi Nào Thì Sử Dụng Dung Sai Độ Trụ?

Trong khi độ tròn chỉ kiểm soát về hình dạng của hình tròn trên 1 mặt cắt ngang thì độ trụ xác định vùng dung sai bao phủ tất cả các mặt cắt cùng lúc.

Hình trụ được hiểu là kiểm soát cả tính tròn và tính thẳng của đối tượng. Vì vậy, độ trụ phù hợp sử dụng kiểm soát độ côn của đối tượng.

6. Sự Khác Nhau Của Độ Trụ Và Độ Đảo?

Dung sai độ trụ (cylindricity) và độ đảo hướng trục (total runout) có những đặc điểm khá giống nhau nên rất dễ bị nhầm lẫn. Để phân biệt đúng bản chất của chúng, hãy nhìn vào một số khác biệt sau:

Cả 2 đều là dung sai 3D kiểm soát trên bề mặt đối tượng, trong khi độ trụ chỉ giúp kiểm soát đối tượng hình trụ (hình 7) thì độ đảo kiểm soát trên rất nhiều các hình dạng (hình 8).

Hình 7. Ứng dụng của độ trụ

Hình 8. Độ đảo áp dụng cho đa dạng các hình dạng khác nhau

Trong khi độ trụ không cần dùng gốc chuẩn để so sánh, còn độ đảo cần thiết có trục chuẩn (datum) để xác định được vùng dung sai.

>>> Tham khảo thêm về độ trụ tại đây:

Quý khách hàng quan tâm tìm hiểu khóa đào tạo GD&T của V-Proud, vui lòng liên hệ hotline  (+84) 896 555 247 để được tư vấn và giải đáp.

#GD&T #kienthucdoluong #banvekythuat #V-Proud #daotaodoluong

• SHARE:
;