DUNG SAI ĐỘ ĐỐI XỨNG TRONG GD&T (Symmetry)

Độ đối xứng là khoảng cách lớn nhất △ giữa mặt phẳng đối xứng chuẩn và mặt phẳng chuẩn datum trong vùng dung sai quy định.

1. Định nghĩa

Độ đối xứng là khoảng cách lớn nhất △ giữa mặt phẳng đối xứng chuẩn và mặt phẳng chuẩn datum trong vùng dung sai quy định.

Nói một cách dễ hiểu thì toàn bộ các điểm trung bình được xuất ra từ 2 mặt phẳng đối diện nhau phải nằm trong vùng dung sai quy định.

Hình 1. Độ đồng đối xứng (symmetry)

2. Biểu diễn độ đối xứng

Nếu sử dụng tiêu chuẩn ISO hoặc tiêu chuẩn ASME cũ như phiên bản 2009 với ký hiệu độ đối xứng là 3 đường thẳng song song. Tuy nhiên, ngày nay người ta ít áp dụng độ đối xứng, tiêu chuẩn ASME đã loại bỏ độ đối xứng ra khỏi bảng dung sai hình học vì những rắc rối liên quan tới nó.

Biểu diễn trên bản vẽ 2D:

Hình 2. Biểu diễn độ đối xứng trên bản vẽ 2D

Biểu diễn trên bản vẽ 3D:

Hình 3. Biểu diễn độ đối xứng trên bản vẽ 3D

3. Độ đồng đối xứng nằm ở đâu?

Độ đối xứng nằm trong nhóm dung sai vị trí trong bảng dung sai hình học GD&T trong tiêu chuẩn ASME và yêu cầu mặt chuẩn để so sánh.

Hình 4. Vị trí của độ đối xứng trong bảng dung sai hình học GD&T trong tiêu chuẩn ASME Y14.5 2009

4. Tại sao người ta lại loại bỏ độ đối xứng ra khỏi tiêu chuẩn ASME Y14.5 2018?

Giống như độ đồng tâm, độ đối xứng cũng là các điểm median points, là các điểm trung bình được xuất ra từ 2 bề mặt đối xứng nhau. Trong khi độ đồng tâm thiết lập các điểm trung bình này nằm trong vùng dung sai hình trụ, thì độ đối xứng lại là vùng dung sai khác hình trụ, tùy thuộc vào đối tượng kiểm soát.

Hình 5. Mô tả kiểm soát độ đối xứng

Đối với tiêu chuẩn ASME 2018, cả độ đồng tâm và tính đối xứng đã được thay thế bằng việc sử dụng dung sai vị trí, độ song song. Xem thêm video trên kênh youtube của V-Proud về độ đồng tâm để hiểu rõ hơn vì sao có sự thay thế này.

Để giải thích một chút về sự thay thế này, người ta loại bỏ dung sai hình học đối xứng trong GD&T còn khái niệm về mặt toán học người ta vẫn giữ nguyên. Theo tiêu chuẩn ISO 1101 thì tính đối xứng vẫn được sử dụng. Vì thế nếu bản vẽ của khách hàng của bạn vẫn sử dụng độ đối xứng, điều này vẫn là hợp lệ vì họ vẫn tuân theo tiêu chuẩn cũ hoặc tiêu chuẩn ISO.

Hình 6. Mô tả kiểm soát độ đối xứng bằng 3D

Có một số điều mơ hồ về viêc có hay không áp dụng độ đối xứng?

• Tiêu chuẩn ASME Y14.5 năm 2009 định nghĩa về sự đối xứng rằng gốc chuẩn hay còn gọi là datum là trục chuẩn hoặc mặt phẳng trung tâm, điều này có nghĩa trục đối xứng này có thể sẽ là đối xứng quay.
• Tiêu chuẩn ISO chỉ đề cập đến một bề mặt giữa hai mặt phẳng song song, hàm ý sự đối xứng phẳng (đối xứng phản chiếu). Cho nên nếu muốn sử dụng độ đối xứng thuần túy thì nên kiểm soát độ đối xứng cho các trường hợp phẳng. 

5. ASME so sánh giữa độ đối xứng và độ sai lệch vị trí

ASME phiên bản 2009 giải thích về sự kiểm soát độ đối xứng và so sánh với sai lệch vị trí. Đối với sai lệch vị trí người ta sẽ xuất ra một mặt phẳng trung bình phải nằm trong vùng dung sai 0.8 được xây dựng từ mặt phẳng datum A. Còn đối với độ đối xứng người ta kiểm soát bằng các điểm derived median point gọi là các điểm trung bình.

Hình 7. ASME giải thích về độ đối xứng

6. Ứng dụng của độ đối xứng

Độ đối xứng không chỉ áp dụng với mặt phẳng, nó còn áp dụng cho cả các đối tượng khác có tính chất đối xứng nhau như hình:

Hình 8. Một số ứng dụng của độ đối xứng

>>> Tham khảo thêm về dung sai độ đồng tâm tại đây:

Quý khách hàng quan tâm tìm hiểu khóa đào tạo GD&T của V-Proud, vui lòng liên hệ hotline  (+84) 896 555 247 để được tư vấn và giải đáp.

#GD&T #kienthucdoluong #banvekythuat #V-Proud #daotaodoluong

• SHARE:
;