Vì sao loài người phát minh ra máy đo CMM? Vì sao máy đo CMM được coi là di sản?

Trong kỷ nguyên công nghiệp hiện đại, việc kiểm soát chất lượng với độ chính xác cấp micron là yếu tố sống còn. Máy đo tọa độ (Coordinate Measuring Machine - CMM) chính là "trái tim" của phòng quản lý chất lượng (QC). Nhưng ít ai biết rằng, thiết bị tinh xảo này đã trải qua một hành trình phát triển dài hơn 60 năm, từ những cỗ máy cồng kềnh thô sơ đến các hệ thống đo lường tự động bằng laser và AI ngày nay.

1. Thập niên 1950: Bình minh của công nghệ đo lường 3D

Trước những năm 1950, việc kiểm tra kích thước chủ yếu dựa vào các dụng cụ thủ công như thước kẹp, panme hay dưỡng kiểm. Dù hiệu quả, chúng tốn nhiều thời gian và phụ thuộc lớn vào tay nghề người đo.

Năm 1959, bước ngoặt lịch sử đã diễn ra tại triển lãm máy công cụ Paris. Công ty Ferranti (Scotland) đã giới thiệu chiếc máy CMM đầu tiên trên thế giới.

• Đặc điểm: Máy có thiết kế dạng công xôn (cantilever) đơn giản với đầu dò cố định, chỉ hiển thị tọa độ 2 trục (X và Y) thông qua màn hình số kỹ thuật số (digital readout).
• Hạn chế: Trục Z vẫn phải thao tác thủ công và máy chưa có khả năng xử lý dữ liệu phức tạp.

2. Thập niên 1960: Sự ra đời của thiết kế cầu trục (Gantry)

Bước sang thập niên 60, nhu cầu đo lường các chi tiết lớn hơn trong ngành ô tô và hàng không tăng cao.

Vào đầu những năm 1960, công ty DEA (Digital Electronic Automation) của Ý đã tạo ra một cuộc cách mạng khi giới thiệu máy CMM dạng cầu trục (Gantry) đầu tiên.

• Cải tiến: Thiết kế này cho phép trục Z di chuyển linh hoạt hơn, tăng độ cứng vững và giảm sai số so với dạng công xôn.
• Ý nghĩa: Đây là tiền đề cho hầu hết các máy CMM khổ lớn ngày nay. Hiện nay, các dòng máy CMM kế thừa di sản của DEA (thuộc tập đoàn Hexagon) vẫn là chuẩn mực. (Lưu ý: V-Proud là nhà phân phối chính thức của thương hiệu Hexagon, quý khách quan tâm đến sản phẩm vui lòng liên hệ hotline hoặc Zalo).

3. Thập niên 1970: Cuộc cách mạng đầu dò (Probe) và Renishaw

Nếu thân máy là "cơ thể" thì đầu dò (probe) chính là "giác quan" của CMM. Trước thập niên 70, các đầu dò chủ yếu là loại cứng (hard probe), buộc người vận hành phải rất cẩn thận để chạm vào vật thể mà không làm hỏng nó.

Năm 1972, David McMurtry (người sáng lập Renishaw) đã phát minh ra đầu dò chạm kích hoạt (touch-trigger probe) để giải quyết vấn đề đo lường động cơ máy bay Concorde cho Rolls-Royce.

• Cơ chế: Khi đầu dò chạm vào bề mặt vật thể, nó tự động gửi tín hiệu để máy ghi lại tọa độ, cho phép đo nhanh và chính xác hơn gấp nhiều lần.
• Tác động: Phát minh này đã đưa Renishaw trở thành tượng đài trong ngành đo lường. (Lưu ý: V-Proud là nhà phân phối chính thức của thương hiệu Renishaw, quý khách quan tâm đến sản phẩm vui lòng liên hệ hotline hoặc Zalo).

4. Thập niên 1980: Kỷ nguyên máy tính và phần mềm

Đây là giai đoạn máy CMM thực sự trở nên "thông minh". Sự bùng nổ của máy tính cá nhân (PC) đã cho phép CMM không chỉ hiển thị tọa độ mà còn:

• Tính toán sai số hình học (GD&T).
• Lập trình đo tự động (CNC).
• Khả năng bù sai số nhiệt độ và phi tuyến tính của máy.

Các phần mềm đo lường bắt đầu xuất hiện, biến CMM từ một thiết bị phần cứng thuần túy thành một hệ thống tích hợp phần mềm mạnh mẽ.

5. Thập niên 1990 - 2000: Máy đo di động và Laser Scanning

Khi sản xuất trở nên linh hoạt hơn, việc mang chi tiết về phòng Lab để đo trở nên bất tiện. Điều này dẫn đến sự ra đời của:

• Cánh tay đo di động (Portable Arm CMM): Tiêu biểu như các dòng máy của Romer (nay thuộc Hexagon). Cho phép đo ngay tại xưởng sản xuất. (Lưu ý: V-Proud là nhà phân phối chính thức của thương hiệu Hexagon, quý khách quan tâm đến sản phẩm vui lòng liên hệ hotline hoặc Zalo).
• Công nghệ quét Laser (Laser Scanning): Thay vì đo từng điểm (tactile), các đầu dò laser cho phép thu thập hàng triệu điểm dữ liệu (đám mây điểm) trong vài giây, phục vụ cho thiết kế ngược (Reverse Engineering).

6. Hiện tại và Tương lai: CMM trong kỷ nguyên 4.0

Ngày nay, máy CMM không còn đứng độc lập mà là một phần của nhà máy thông minh.

• Shop-floor CMM: Các máy CMM đời mới được thiết kế để chịu được bụi, rung động và biến nhiệt ngay tại xưởng sản xuất, thay vì phải nằm trong phòng Lab lạnh 20°C.
• Đầu đo 5 trục: Công nghệ từ các hãng như Renishaw cho phép đầu đo xoay liên tục, đo các biên dạng phức tạp mà không cần dừng lại. (Lưu ý: V-Proud là nhà phân phối chính thức của thương hiệu Renishaw, quý khách quan tâm đến sản phẩm vui lòng liên hệ hotline hoặc Zalo).
• Tích hợp AI: Phần mềm tự động nhận diện lỗi và tối ưu đường chạy dao đo.

Tổng kết

Từ chiếc máy Ferranti thô sơ năm 1959 đến các hệ thống đo lường tự động bằng laser ngày nay, lịch sử CMM là minh chứng cho khát vọng chinh phục độ chính xác tuyệt đối của con người. Hiểu về lịch sử này giúp các doanh nghiệp trân trọng giá trị công nghệ và lựa chọn giải pháp đo lường phù hợp nhất cho nhu cầu sản xuất hiện đại.

Cập nhật thêm kiến thức về quản lý chất lượng qua chuyên mục đào tạo tại: https://v-proud.vn/vi/danh-muc/tin-dao-tao

Đọc thêm:

• Giáo trình đào tạo GD&T đầy đủ
• Vì sao loài người phát minh ra máy đo 3D CMM?
• Máy CMM hoạt động ngay tại xưởng sản xuất

• SHARE:
;